سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، که در ایران با نام “سپاه” شناخته میشود، یک نیروی نظامی تأثیرگذار و قدرتمند است. سپاه پس از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ به فرمان مستقیم روح الله خمینی تشکیل شد و هدف اصلی آن نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن و تحقق آرمانهای الهی و گسترش حاکمیت قانون خدا طبق قوانین جمهوری اسلامی و ترویج توسعه طلبانه اصول انقلاب اسلامی در خاورمیانه و جهان است. سپاه پاسداران مستقل از نیروی نظامی عادی ایران، که به نام “ارتش” شناخته میشود، فعالیت میکند و دارای نیروهای زمینی، دریایی و هوایی خود است.
در طول سالها، سپاه پاسداران توانسته است دامنه فعالیت خود را از یک نیروی صرفا نظامی گسترش داده و کنترل سیاسی، امنیتی و اقتصادی قابل توجهی در داخل ایران به دست گیرد. با مشارکت در سیاست، دفاع و کنترل بخشهای کلیدی اقتصاد، سپاه پاسداران به عنوان ستون مرکزی نظام جمهوری اسلامی برجسته شده و در شکلگیری سیاستهای کلان کشور، چه داخلی و چه منطقهای نقش بسزائی ایفا میکند.
تأثیر سیاسی
تأثیر سیاسی سپاه پاسداران از نقش حیاتی آن در سرکوبهای خشن پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ نشأت میگیرد. به عنوان یکی از مدافعان اصلی ایدهآلهای انقلاب اسلامی، سپاه پاسداران موقعیت برجستهای در نظام حاکم بدست آورده و تاکنون آن را حفظ کرده است. اعضای آن به دلیل وفاداری به رهبر انقلاب و تعهد به حفظ اصول انقلابی، تأثیرگذار در شکلگیری سیاستهایی هستند که با ایدئولوژی نظام همراستا است. در طی سالهای گذشته، اعضای سپاه پاسداران در نظام سیاسی، از جمله نظام قضایی، سازمانهای اطلاعاتی و امنیتی و حتی بسیاری از پستهای بالای حکومت نفوذ کردهاند.
امنیت و دفاع
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نقش حیاتی در سازمان امنیتی و دفاعی جمهوری اسلامی ایفا میکند و به طور ژرف با حفظ انقلاب اسلامی، چه در بعد داخلی، چه در بعد منطقهای و فرامنطقهای در تعامل کامل قرار دارد. سپاه پاسداران نه تنها به مقابله با تهدیدات احتمالی بر علیه نظام مانند اعتراضات (چه اجتماعی، چه سیاسی) میپردازد، بلکه به طور فعال برای گسترش اصول انقلاب اسلامی در خارج از مرزهای ایران تلاش میکند. این موضوع شامل فعالیتهای سیاسی و نظامی در کشورهایی مانند سوریه، عراق، یمن، لبنان، فلسطین و سایر کشورها است.
کنترل اقتصادی
کنترل اقتصادی سپاه پاسداران، به طور مستقیم با مشارکت آن سازمان در بخشهای حساس اقتصادی ایران مرتبط است. در طول سالها، سپاه پاسداران حضور خود را در صنایع مختلف گسترش داده است، این توسعه از طریق شاخه عمرانی سپاه، قرارگاه خاتمالانبیاء که در سال ۱۳۶۸ به فرمان خامنهای ایجاد شد، صورت میپذیرد. این اقدام خامنهای امکان به دست آوردن قراردادهای سودآور برای پروژههای زیرساختی بزرگ را برای سپاه فراهم کرد، که موجب دسترسی سپاه به منابع مالی قابل توجهی شده و اجازه میدهد که در بخشهای کلیدی اقتصاد تاثیرات و کنترلی شگرف را بر عهده گیرد. همچنین سپاه پاسداران با تکیه بر منابع مالی نا محدود، کنترل خود را بر بخشهای کلیدی اقتصاد، از جمله انرژی، به ویژه نفت و گاز، ارتباطات، معادن، حمل و نقل و سایر زیرساختهای حیاتی گسترش داده است.
دور زدن تحریمها
قابلیت سپاه پاسداران در دور زدن تحریمها و مسیریابی در سامانه مالی بینالمللی برای جمهوری اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. شبکه گسترده از شرکتها، کسب و کارها، شرکتهای پیشرو و شرکتهای صوری به سپاه امکان میدهد تا تحریمها را زیر پا گذاشته و به منابعی که برای بقای اقتصادی نظام لازم است، دسترسی پیدا کند. با موج تحریمها، سپاه پاسداران توانسته تا منافع اقتصادی خود را حفظ کرده و به تقویت مقاومت نظام کمک کند.
سرکوب مخالفان
نقش سپاه پاسداران در سرکوب نظر مخالفان و دگراندیشان جزئی از تلاشهای نظام برای حفظ کنترل و بقا است. شبه نظامیان بسیج، که زیر نظر سپاه پاسداران فعالیت میکند، نقش مهمی در اجرای هنجارهای اجتماعی مورد نظر نظام، سرکوب تظاهرات و کلا سرکوب هرگونه تهدید که به اقتدار نظام ضربه میزند، بازی میکند. کنترل سپاه پاسداران بر نیروهای امنیتی و دستگاههای اطلاعاتی به آن این امکان را میدهد تا با حفظ قدرت و سلطه ایدئولوژیک رژیم، صداهای مخالفان را زیر نظر و سرکوب کند.
این عوامل گوناگون در مجموع به موقعیت مرکزی سپاه در رژیم جمهوری اسلامی کمک می کنند. تأثیر سیاسی، نقش امنیتی، کنترل اقتصادی، هدایت و کنترل فرهنگی – اجتماعی جامعه و دور زدن تحریمها، پایههایی هستند که اقتدار نظام را تثبیت میکنند و به سپاه پاسداران امکان میدهند جایگاه برجسته خود را حفظ کند. علاوه بر این، سرکوب فعال مخالفان توسط سپاه و حمایت آن از تروریستهای اسلامگرا، ماهیت سرکوبگر رژیم را بیشتر تقویت میکند و آرزوهای بخشهایی از مردم که مشتاق آزادی، دموکراسی و احترام به حقوق اولیه انسانی خود هستند را نقش بر آب میکند. فعالیتهای سپاه به جای تلاش برای تغییر مثبت ایران، به تداوم و پایداری رژیم ظالمی کمک میکند که به طرز وحشیانهای آرزوها و خواستههای مردم خود را سرکوب میکند.